Deze inhoud is enkel voor abonnees. Je kan dit artikel lezen door hier in te loggen.
Heb je nog geen account en wil je je graag abonneren op Fruit? Ontdek hier de mogelijkheden.
Schildluizen tijdens snoei
- Eva Bangels
-
pcfruit vzw
We zien een opmars van schildluizen (Diaspididae) in pit- en steenfruit. Zware aantasting met schildluizen leidt tot groeiremming of algehele verzwakking van de boom, taksterfte of worst case, tot de dood van de boom. Sommige schildluissoorten zullen ook (beperkte) vruchtschade veroorzaken (Foto 1), terwijl andere zich uitsluitend of vooral op het hout (Foto 2) vestigen.
----------------------------------
Â
Deze inhoud is enkel voor abonnees.
Je kan dit artikel lezen door hier in te loggen.
Â
Heb je nog geen account en wil je je graag abonneren op Fruit? Ontdek hier de mogelijkheden.
Â
In tegenstelling tot andere plantenluisfamilies scheiden de Diaspididae geen honingdauw uit. Ze worden niet geassocieerd met roetdauwschimmels of massaal bezocht door mieren. De afname van groeikracht is een reden tot nader onderzoek.
Diaspididae soorten op fruit zijn polyfaag tot zeer polyfaag en komen voor op talrijke andere (boom)soorten. D.w.z. dat ze meerdere soorten andere organismen eten. Typisch voor die plantenluizen zijn de schildjes die de luizen(eieren) afschermen van de buitenwereld, de natuurlijke vijanden en de gewasbescherming. De grootte, vorm en kleur van de schildjes en de locatie en kleur van de verheven zone op het schild, zijn typisch voor elke soort en het geslacht van de luis eronder. Het schild zit los van het poot- en antenneloze, zachte, afgeplatte, rond ovale lichaam van de luis. Het is opgebouwd door de N1 en N2 stadia en met de vervellingen ervan. Niet alle schildjes zijn bewoond, maar resteren van de voorbije jaren of bevatten een dode, verschrompelde en verkleurde luis.
Meestal is er eileg (San Jose schildluizen zijn levendbarend) en blijven de eieren beschermd door de schildjes. De periode van eileg en ontluiking duurt weken tot maanden afhankelijk van de soort. De rol van de eerste nimfestadia (N1 of zogenaamde crawlers) is migreren naar een geschikte voedingsplaats. Het van poten voorziene eerste nimfestadium migreert op eigen kracht, maar ook vaak via wind, gedragen door vogelpoten of andere insecten/ dieren/mensen. Alle stadia kunnen worden verspreid door transport van besmet plantmateriaal.
Na migratie zijn de schildluizen onbeweeglijk. Dan zitten ze met hun draadachtige monddelen vast in de plant, waar ze zich met plantensap voeden. Als de voortplanting seksueel is (niet alle soorten vereisen mannetjes), paart het volwassen vrouwtje kort na haar laatste vervelling van N2 naar adult.
Bij het mannetje gaat de ontwikkeling na het tweede nymfestadium onder het schild verder tot een pre-pop met kleine vleugelstompen. Daarna ontwikkelt hij tot een pop met grotere vleugelstompen. Na een rustpauze verpopt de pop tot een gevleugeld volwassen mannetje. De mannetjes komen onder de schaal uit en leven slechts korte tijd. Zones waar je midden in de zomer witte ‘pluisjes’ op de schors ziet, zijn een indicatie voor de aanwezigheid van (vaak rode of moerbei-) schildluizen (Foto 3). Zij zullen enkel paren. Doordat ze geen monddelen hebben, voeden zij zich niet.
Natuurlijke vijanden
Vooral de vroeg in het voorjaar actieve, kleine (<5 mm), zwarte lieveheersbeestjes met rode vlekken voeden zich op schildluizen. Wrijf zeker de korstmossen eens weg waar die lieveheersbeestjes actief zijn. Ook kevers, roofgalmuggen, roofmijten, oorwormen en tal van sluipwespen dragen heel erg bij tot de bestrijding. De rode perenschildluis ontsnapt grotendeels aan sluipwespen, in vergelijking met hoge parasiteringsgraden op de andere soorten.
Chemische bestrijding
Die bestrijding is erg moeilijk en vaak soortspecifiek in zowel timing als type middel. Raadpleeg Tabel 1 met meer info. De schildjes vormen een obstakel voor het gebruik van traditionele contactinsecticiden. Vanaf het tweede nimfestadium zijn de schildluizen niet meer mobiel en is er amper contact met residu. Contactmiddelen zijn het meest effectief tegen de migrerende N1 zonder schildjes. Herhaalde toepassingen van die producten zijn nodig, omdat nieuwe eerste nimfestadia gedurende enkele weken of maanden verschijnen vanonder de moederschildjes. Systemische insecticiden hebben een hogere kans op slagen, hoewel de nawerking niet altijd de gehele migratieperiode dekt. Vaak voedt de schildluis zich niet waar de actieve stof zich bevindt.
| Â | Â | # generaties | overwintert als | aantasting vrucht? | Voortplanting? |
| Lepidosaphes ulmi | Kommaschildluis | 1 | Ei | Ja | Parthenogenetisch (enkel ♀ nodig) |
| Quadraspidiotus ostreaeformis | oestervormige schildluis | 1 | N2 | beperkt | Zowel ♀ als ♂ vormen |
| Quadraspidiotus pyri | gele perenschildluis | 1 | N2 | beperkt | Reproductie kan sexueel (♀ en ♂) of parthenogenetic |
| Epidiaspis leperii | rode perenschildluis, rode oestervormige | 1 | adult | nee | Zowel ♀ als ♂ vormen |
| Quadraspidiotus perniciosus | San José schildluis | 2 | N1 | Sterk, met rode verkleuring | Zowel ♀ als ♂ vormen, legt geen eieren |
| Pseudaulacaspis pentagona | moerbeischildluis | 1 | adult | nee | Zowel ♀ als ♂ vormen |
Spuittechniek vraagt vooral een goede bedekking, namelijk traag rijden, voldoende water en richten naar de onderkant van het gestel en de stam.
Bij zware aantasting door rode perenschildluis of moerbeischildluis kan een mechanische actie worden aanbevolen. Je kan borstelen en onder hoge druk de stam of het onderste deel van de takken met water afspuiten.
Verspreiding schildluizen
Rode perenschildluis is zeer agressief en breidt enorm snel uit. De N1 stadia migreren niet ver en blijven in de buurt van het moederschild. Daardoor bedekken lagen van schildjes elkaar, vaak verscholen onder korstmossen (Foto 4). Die schildluizen zie je niet op vruchten, maar diep verscholen in schorsspleten, vruchtbeurzen… Zware aantastingen doen de stam barsten. In die barsten verschuilen zich de volgende generaties. De locatie, voornamelijk op de stam en vaak (de onderkant van) het gestel, bemoeilijkt de bestrijding.
San Jose schildluizen werden vorige zomer ook teruggevonden. Deze schildluis overwintert als N1-nimfe, waardoor minerale olie een impact heeft. In het voorjaar zien we de eerste generatie volwassen. De mannetjes komen onder hun schild vandaan en vliegen naar de vrouwtjes, die onder de schaal blijven om te paren. Na de paring produceren de vrouwtjes opnieuw levende N1 jongen, die gedurende een periode van zes weken migreren. In grote aantallen verminderen ze de gezondheid van planten aanzienlijk. Dat resulteert in economische schade, want schade aan fruit maakt het gewas onverkoopbaar. Een voordeel: in die aantastingen was er een belangrijke aanwezigheid van actieve parasitering door sluipwespen.
