Fruitteelt in Servië

Van 3 t.e.m. 5 augustus 2022 werd in Belgrado, Servië, voor de 47ste maal Prognosfruit georganiseerd. Organisatoren waren WAPA (World Apple and Pear Association) en Serbia Does Apples. Er waren meer dan 200 personen uit 23 landen aanwezig. Sponsors waren Agrofresh, USAID, MAF RODA, Retarder, Unitec, IFCO en SENA Cooling systems. Naast de oogstprognoses en de evaluatie van de marktsituatie (zie Fruit 14-15), werd ook ruim aandacht besteed aan de fruitteelt in Servië. Daarnaast brachten we een bezoek aan het fruitbedrijf Atos Fructum.

Areaal en productie

Julka Toskic (Serbia Does Apples) stelde de fruitteelt in Servië voor. Het is er één van de sterkst ontwikkelde sectoren van de landbouw. Momenteel is er een grootschalige modernisering van de productie en marketing. Verder is er een sterke uitbreiding van de bewaarcapaciteit (ULO en DCA). Wat export betreft, heeft Servië de grootste volumes en de meeste exportbestemmingen van alle Balkanlanden.

In 2021 stond er in Servië 239.000 ha fruit met een productie van ±1.500.000 ton en een omzet van 276.313.000 euro. Servië heeft een gunstig klimaat voor appel, waardoor het pluktijdstip vroeger valt. Het is één van de grootste appelproducenten in Zuidoost-Europa. Het areaal steeg in 2010 van15.800 ha naar 23.737 ha in 2017 en verder naar 27.034 ha in 2021. De appelproductie is in dezelfde periode gestegen van 239.345 ton in 2010 naar 531.000 in 2021 (Tabel 1). Peren zijn minder belangrijk. In 2021 stonden er in Servië 5.075 ha peren met een productie van 55.938 ton (11 ton/ha).

Naast de traditionele vrije rassen (Gala, Braeburn, Golden Delicious, Red Delicious, Granny Smith, Fuji, Jonagold, Red Prince en Idared) worden er ook heel wat clubrassen geteeld zoals Crimson Snow®, Modi®, Kiku®, Pink Lady®, Evelina®, Majesty®, Isaaq®, Red Moon®, SweetTango® en Rubens. Intensieve aanplantingen halen 60 tot 80 ton/ha met een hoog percentage eerste kwaliteit. Die intensieve bedrijven beschikken over moderne bewaarcapaciteiten en sorteermachines (o.a. voorsortering).

Vroeger was de export gericht op Rusland, nu wordt geëxporteerd naar meerdere landen (Tabel 2). Rusland blijft echter nog de belangrijkste exportbestemming.

In 2020/2021 bedroeg de totale exportwaarde van appelen 102.789.128 euro. Voor peer was dat 5.955.573 euro. Opnieuw is Rusland de belangrijkste bestemming met een exportwaarde van 4.093.301 euro. De Servische appeltelers beschikken over de verschillende kwaliteitscertificaten (GlobalGAP, HACCP, IFS-FOOD, BRC, ISO 9001, ISO 14001, ISO 22000 2005 FOOD SAVETY en Sedex) (Foto 1). MRL’s van EU worden onmiddellijk overgenomen en zeer streng gecontroleerd. Zij zijn er trots op dat controles strikter zijn dan in de EU en dat er slechts een zeer beperkt aantal overschrijdingen zijn. Voedselveiligheid staat hoog in het vaandel. Verdere ontwikkelingen zijn zeroresidu, aandacht voor het milieu, vermindering van de CO²-uitstoot en het gebruik van biologische gewasbeschermingsmiddelen.

Serbia does apples

De organisatie ‘Serbia Does Apples’ telt 11 leden en is lid van o.a. Freshfel en WAPA. Zo wil men enerzijds op de hoogte blijven van wat er in de appelwereld gebeurt en anderzijds de eigen productie voorstellen aan het juiste publiek. De organisatie heeft een eigen website voor promotie (www.serbiadoesfruit.com).

Voor de promotie van het Servische fruit is een nationaal merk gecreëerd. Daarmee willen ze een positief imago opbouwen voor de Servische appelteelt gebaseerd op kwaliteit en bedrijfsethiek.

Financiële ondersteuning

Servië steunt zijn agro-industrie intensief en besteedt bijzondere aandacht aan de fruitteelt die verder uitbreidt. Ze hebben verschillende subsidiekanalen die tussenkomen bij aankopen, subsidies uitreiken, leningen aan jonge startende ondernemers aanbieden, stimuleren van export, etc. Hieronder vind je de details over de verschillende programma’s, fondsen en organisaties :

Nationale subsidies en investeringsprogramma: Voor de kleine landbouwers/bedrijven is er een bijdrage per ha. Bij de aankoop van machines, irrigatie en bomen is er een tussenkomst van 50%.
IPARD III-programma (2021-2027): Voor landbouwers/bedrijven, onderdeel van Serviërs pretoetredingsproces tot de EU, kunnen bedrijven investeren in materiële activa in de primaire productie (maatregel 1) of de verwerking en marketing (maatregel 3).
SCAP – Wereldbank: Voor landbouwers/bedrijven wordt 50% van de investering als subsidie ontvangen, 40% met bankleningen en 10% moet men zelf betalen.
DFC Guarantee Scheme: Door een overeenkomst tussen het Ministerie van Landbouw en de “USAID Development Finance Corporation (DFC)” kunnen landbouwers en de agro-industrieën een garantie krijgen van 60% als onderpand voor hun investeringen. Er is een portefeuille van in totaal 90 miljoen dollar over een periode van 12 jaar.
Serbian Devolopment Fund: Dit fonds is bestemd voor de gehele industrie en de exporteurs. Het moet de regionale ontwikkeling bevorderen, met name in onderontwikkelde gebieden, het concurrentievermogen en liquiditeit van kleine ondernemingen verhogen en de werkgelegenheid en de export stimuleren door middel van lange- en kortetermijnleningen voor investeringen of bedrijfskapitaal. Dit fonds geeft leningen voor starters, vrouwelijke en jonge bedrijven en zorgt voor waarborgen.
Serbian Development Agency (RAS): RAS is een overheidsorganisatie die de economie van Servië ondersteunt door het bevorderen van het investeringspotentieel en het concurrentievermogen en het stimuleren van de export. RAS wil ook buitenlandse investeringen stimuleren en steun bieden aan exporteurs om op internationale handelsbeurzen te exposeren en B2B-bijeenkomsten te organiseren.
Serbian Export Credit and Insurance Agency (AOFI): AOFI biedt steun aan exportgerichte bedrijven, waaronder de landbouw- en voedingsmiddelenindustrie, door middel van kredietverzekeringen, borgstellingen, kortetermijnfinanciering voor exporterende bedrijven en factoring (kortetermijnfinanciering op basis van toekomstige, niet-betwiste vorderingen die voortvloeien uit de verkoop van goederen).

De Servische appeltelers beschikken over de verschillende kwaliteitscertificaten (GlobalGAP, HACCP, IFS-FOOD, BRC, ISO 9001, ISO 14001, ISO 22000 2005 FOOD SAVETY en Sedex) (Foto 1). MRL’s van EU worden onmiddellijk overgenomen en zeer streng gecontroleerd. Zij zijn er trots op dat controles strikter zijn dan in de EU en dat er slechts een zeer beperkt aantal overschrijdingen zijn. Voedselveiligheid staat hoog in het vaandel. Verdere ontwikkelingen zijn zeroresidu, aandacht voor het milieu, vermindering van de CO²-uitstoot en het gebruik van biologische gewasbeschermingsmiddelen. Tot slot biedt Servië buitenlandse en binnenlandse investeerders de mogelijkheid om landbouwgrond, die eigendom is van de staat, op lange termijn (30 jaar) onder gunstige voorwaarden te pachten. Daarbij krijgen investeerders met plannen voor fruitverwerking en nieuwe werkgelegenheid de voorkeur.

USAID

In zijn welkomstwoord stelde Denny Robertson USAID voor. Die Amerikaanse organisatie geeft financiële ondersteuning in meer dan 60 landen. In Servië geven zij financiële ondersteuning aan appel- en perentelers (o.a. voor infrastructuur). Daardoor is er een snellere ontwikkeling van de sector mogelijk. USAID was tevens één van de sponsors van dit congres.

Ondersteuning FAO

FAO geeft geen financiële bijdrages, maar biedt hulp voor de ontwikkeling van een duurzame uitbouw van de export. Andriy Yarmak lichtte ondersteuning van FAO in het project ‘Export Diversification’ toe. Dat project wil de afhankelijkheid van onbetrouwbare grote markten verminderen en nieuwe markten met hogere kwaliteitseisen vinden. Daarbij willen zij het inkomen van de fruitteler verhogen. Betere kwaliteit zou zich moeten vertalen naar betere prijzen. Meer exportlanden zorgen voor meer opportuniteiten.

Omdat 90% van het werk voor het exporterend land is, is degelijke bijstand nodig. Dat in de vorm van hulp bij afstemming van producten voor specifieke markten, ontwikkeling van logistieke oplossingen, afstemming promotie op specifieke kopers, opleidingen van exporteurs in marktspecifieke kennis en bedrijfscultuur en de voorbereiding van handelsmissies. Bovendien helpen ze ook inzicht te verwerven in de kosten en de communicatie.

Bedrijfsbezoek

De laatste dag bezochten we Atos Fructum (Foto 2). Dat fruitbedrijf werd opgericht in april 2007 en is gelegen in Mala Remeta op de zuidelijke hellingen van Fruška Gora. Die regio speelde altijd een belangrijke rol in de Servische fruitteelt. Het bedrijf is vandaag één van de toonaangevende producenten en distributeurs van appels in Servië en op andere markten. Liefde voor de natuur en een gezonde levensstijl hebben hen ertoe aangezet appels te produceren. Appels zijn volgens hen dan ook één van de gezondste fruitsoorten.

Vandaag telt het bedrijf 200 ha appel, 22 ha wijnbouw, 8 ha abrikozen, 5 ha pruimen en 5 ha zoete kersen. De totale appelproductie bedraagt 500 ton. De belangrijkste appelrassen zijn Gala (40%), Golden Delicious, Granny Smith, Red Delicious en Fuji. De bomen zijn afkomstig van o.a. Italië, Nederland en België. De laatste jaren komen meer bomen uit Servië zelf, meer bepaald van Verbeek of Fleuren die er een boomkwekerij hebben. De bezochte percelen stonden onder zwarte hagelnetten en er was irrigatie aanwezig (Foto 3).

De appelproductie is de laagste van de laatste 10 jaar. Naast de zeer hoge producties en de warme weeromstandigheden in de zomer van 2021, was dat ook het gevolg van de slechte werking van de dunmiddelen. Normaal wordt bij Gala 70 ton/ha gehaald en bij Golden Delicious en Granny Smith 80 ton/ha. Op Gala na zaten de meeste percelen in een licht tot zwaar beurtjaar.

Bij de meeste rassen passen zij een intensief dunschema toe. In de bloei wordt ATS of Ethrel gespoten, nadien Amid-Thin en rond 12 mm 6-BA + NAA (halve dosis). Er wordt niet gedund met Brevis. De pluk van het fruit gebeurt door mensen uit Pakistan, Nepal, Oezbekistan, Cuba, … In 2021 bedroeg de loonkost 2,50 euro/uur. Ze verwachten dit jaar een hogere loonkost. De prijs om 1 kilo appel te produceren, bedraagt 0,24 euro/kg. De kostprijs voor 1 ha grond bedraagt 20.000 euro/ha, een aantal jaren geleden was die prijs nog veel lager. Ook in Servië kampt men met droogte. De jaarlijkse neerslag is de laatste jaren gedaald van 700 l/m² naar 500 l/m².

Atos Fructum bezit 40 ULO-koelcellen met een totale capaciteit van 10.000 ton en wil dat uitbreiden tot 20.000 ton. Alle appel wordt gesorteerd op een Greefa-sorteermachine met een capaciteit van 10 ton/dag (Foto 4). Ook wil men investeren in een voorsorteerlijn. Zij exporteren 25.000 ton naar 27 landen. De belangrijkste bestemmingen zijn de UK en Rusland met elk 30%. Atos Fructum stelt zeer hoge eisen aan de kwaliteit van het fruit en ze beschikken over alle (internationale) kwaliteitscertificaten.

Besluit

De fruitteelt in Servië is in volle ontwikkeling. De verwachting is dat het areaal en de productie van appel de volgende jaren verder zal toenemen, mede dankzij de vele nationale en internationale subsidiemogelijkheden. Er is, gelukkig voor ons, weinig of geen interesse in de perenteelt. Servië richt zich ook steeds meer op de export, waarbij het optimaal profiteert van de Ruslandboycot van fruit uit de EU-27.