De kaki, een nieuwe held voor Vlaanderen?

Deze inhoud is enkel voor abonnees. Je kan dit artikel lezen door hier in te loggen. Heb je nog geen account en wil je je graag abonneren op Fruit? Ontdek hier de mogelijkheden.

De kaki, een nieuwe held voor Vlaanderen?

We stelden in Fruit 19/20 zowel de botanische als pomologische eigenschappen van de kaki al aan je voor. Erg interessant allemaal, maar of de kaki ook voor onze regio mogelijkheden biedt, is nog maar de vraag. De aanplanting in de proeftuin van Universiteit Gent, op aanbevelen van Dithmar Guillaume van boomkwekerij De Moerbeiboom, biedt raad.

----------------------------------

Deze inhoud is enkel voor abonnees.

Je kan dit artikel lezen door hier in te loggen.

Heb je nog geen account en wil je je graag abonneren op Fruit? Ontdek hier de mogelijkheden.

Klimaatvereisten

In principe is de teelt van kaki gelimiteerd tot gebieden waar de temperatuur niet onder de -17°C zakt. Alle kakivariëteiten verdragen die temperaturen, maar zulke aanhoudende lage temperaturen zijn nefast. Een gemiddelde wintertemperatuur van bv. -10°C met kortstondige periodes van -17°C is in de regel geen probleem. De kaki gedijt idealiter in een gemiddelde wintertemperatuur van ca. 5°C eventueel met enkele korte vorstperiodes. Een koele periode met minimumtemperaturen van 5°C of minder is nodig voor de vorming van bloemen voor het volgende groeiseizoen. Kaki heeft ca. 200 koude uren nodig.

In onze streken komt de kaki in groei rond 1 april. In het middellandse zeegebied is dat een maand vroeger. Op dat moment is de boom zeer gevoelig voor vorst. De bloei vindt bij ons plaats begin juni en in de regio rond de middellands zee al begin mei. De kaki heeft warme zomers nodig, met veel zonne-uren en een zo warm mogelijke lange herfst met een vorstvrije periode tot eind oktober (Foto 1). Dat is vooral belangrijk voor de rijping en de verdere suikeropbouw in de vruchten. De vruchten moeten vóór de eerste vorst geoogst worden, want een kakivrucht verdraagt geen vorst. Zelfs lichte vorst beschadigt de vrucht, waardoor de houdbaarheid verloren gaat.

Klimaatgeschikt veredelen

Midden vorige eeuw had men in de voormalige USSR het plan opgevat om kaki’s te telen. Het zuiden van Oekraïne leek daarbij de meest geschikte locatie gezien de constante warme zomers. Het probleem is echter dat daar ook de winters erg koud kunnen zijn en de kaki’s die vriestemperaturen niet overleven. De oplossing was om de zeer winterharde Amerikaanse persimmon te kruisen met de Aziatische kaki om zo de winterhardheid te verhogen in een hybride met grotere vruchten dan de Amerikaanse persimmon. D. kaki is hexaploïd en heeft chromosoomgetal 90 (2n= 6×15). Kruisen is in theorie dus mogelijk met het noordelijk type Amerikaanse persimmon, maar in de praktijk aborteren de zaden tijdens hun ontwikkeling in de vrucht. Via embryo rescue-techniek is men er toch in geslaagd om enkele kruisingen te realiseren en te laten uitgroeien.

De meest interessante kruising werd ‘Rosseyanka’ gedoopt. De winterhardheid van Rosseyanka was perfect, maar de vruchtkwaliteit en vruchtgrootte van de hybride lieten te wensen over en ze werd opnieuw gekruist met D. kaki om een betere vruchtkwaliteit te bekomen. De F2-kruising werd ‘Nikitskaya Bordovaya’ gedoopt (‘Nikita’ refereert aan Nikita Chroesjtsjov) (Foto 2). Die F2-kruising bleek minder, maar toch voldoende winterhard en ook de vruchtkwaliteit was optimaal. De houdbaarheid van de vrucht was echter kort. Uiteindelijk kwam de commerciële kakiteelt in Oekraïne nooit van de grond en bleef ze beperkt tot particuliere moestuinen en boomgaarden. De interspecifieke kruisingen bleven jarenlang staatsgeheim en pas lang na de val van het ijzeren gordijn zijn die hybrides tot bij ons geraakt. Ondertussen werden reeds vele andere geavanceerde kruisingen gemaakt met de hybrides als startouders en in Japan werd een nieuwe originele F1-kruising gerealiseerd. De winterhardheid verhogen, blijft nog steeds het ultieme doel en ondertussen zijn er selecties die zelfs gedijen in klimaat zone 5 (Mikkusu, Sosnovska, DR.Kazas, Zima Khurma).

De Vlaamse teelt?

Vlaanderen is zeer geschikt om kaki’s aan te planten, gezien het gematigd maritiem klimaat. Dat wordt sterk beïnvloed door Noordzee en de Atlantische Oceaan en er komen maar weinig weersextremen voor. De winters zijn in Vlaanderen absoluut geen probleem en alle variëteiten hier zijn volledig winterhard. Er is uiteraard wel het probleem van de lentevorst dat zich trouwens ook stelt in de teeltgebieden rond de Middellandse zee.

Het aantal zonne-uren in Vlaanderen is voldoende voor de teelt, maar het grote probleem dat zich stelt is het aantal gecumuleerde warmte-uren (> 24°C) in een volledig groeiseizoen. Dat werd nog niet onderzocht, omdat het probleem zich ook niet stelt in de huidige teeltgebieden. Bij ons is een seizoen echter ongeveer twee maanden korter dan rond de Middellandse zee en bovendien zijn niet alle zomerdagen echt warme dagen, zelfs niet met de huidige klimaatopwarming. Boomkwekerij ‘De Moerbeiboom’ test meer dan honderd variëteiten om te zien hoe ze reageren in ons klimaat. De conclusie is dat alle kaki’s winterhard zijn en dat zo goed als alle variëteiten rijpe vruchten krijgen (Foto 3). Hoewel we dus zeker in staat zijn om mooie vruchten te kweken, is het grote probleem dat het suikergehalte soms ondermaats is. Slechts erg weinig variëteiten hebben in ons klimaat ook echt zoete vruchten. De niet-astringente variëteiten hebben nooit zoete vruchten, omdat de warmtebehoefte van die variëteiten nog groter is.

Het doel van het jarenlang onderzoek in de boomkwekerij is het ontwikkelen van nieuwe variëteiten van zowel zuivere Aziatische kaki’s als hybride kaki’s die, ondanks een veel lager aantal warmte-uren, toch een erg goede suikerontwikkeling (minimum 22°brix) hebben en vroeg oogstrijp zijn. Bij het selecteren van hybride kaki’s is het een bijkomend doel om de typische caramel-rhum smaak van de Amerikaanse kaki voor een deel in de hybride terug te vinden. Bij de Moerbeiboom willen ze een commercieel betere vruchtkwaliteit ontwikkelen dan die momenteel uit het zuiden wordt ingevoerd.

Proefaanplanting Bottelare - PPVOV

Op de proefhoeve van de Universiteit Gent – Hogeschool Gent werden in de lente van 2022 twee nieuwe variëteiten van in container geteelde en geënte kaki’s uitgeplant (Foto 4).

Er werden ook 2 exemplaren uitgeplant van een klassieke variëteit (‘Mikatani Gosho’) (Foto 5) die tot nu toe als beste variëteit wordt beoordeeld. In april 2023 werd nog een derde nieuwe variëteit uitgeplant en werden enkele reeds aangeplante exemplaren omgeënt naar een vierde nieuwe variëteit om op die manier op de beschikbare plaats vier geselecteerde nieuwe variëteiten te kunnen testen en evalueren ten opzichte van de klassieke variëteit (Tabel 1).