Deze inhoud is enkel voor abonnees. Je kan dit artikel lezen door hier in te loggen.
Heb je nog geen account en wil je je graag abonneren op Fruit? Ontdek hier de mogelijkheden.
PAN(iekzaaiers)?
- Dany Bylemans
-
pcfruit vzw
Eind mei verscheen in de (inter-)nationale pers een artikel over de sterke toename van residu’s van de meest toxische pesticiden, die door Europa zijn aangeduid als ‘kandidaten voor vervanging’.
----------------------------------
Â
Deze inhoud is enkel voor abonnees.
Je kan dit artikel lezen door hier in te loggen.
Â
Heb je nog geen account en wil je je graag abonneren op Fruit? Ontdek hier de mogelijkheden.
Â
Het artikel was gebaseerd op een rapport (www.pan-europe.info/sites/pan-europe.info/files/public/resources/reports/ForbiddenFruit_01.pdf)van het Pesticide Action Network. PAN is een internationale NGO die als doel heeft om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen te verbieden. Het artikel baseerde zich op officiële analyseresultaten 2011-2019 van het Europees Voedselagentschap EFSA.
Wetenschappers zijn het eens dat de voordelen van de consumptie van fruit veruit de eventuele nadelen van blootstelling aan de huidige chemische residu’s overstijgen.
Vaststelling: ons fruit bevat residu's!
België stond bovendien bovenaan de landenlijst met het hoogste percentage (34%) van groenten en fruit met pesticideresidu. Fruit had meer van die residu’s dan groenten. Helemaal op kop stonden onze Belgische peren, waarvan 87% een residu had van een gewasbeschermingsmiddel dat ‘kandidaat is voor vervanging’. Een belangrijke reden daarvoor zou onze exportgerichtheid kunnen zijn, omdat we de oogst willen vrijwaren van bewaarziekten tijdens transport of lange bewaring.
Waarom laat de overheid residu's toe?
Het antwoord op die vraag is simpel: omdat het risico als aanvaardbaar wordt geacht (voor wetenschappers bestaat nul risico niet) zolang de MRL niet overschreden wordt. Die limietnorm is op een stevige basis gebouwd.
Het net belangrijk is om meer groenten en fruit te eten omwille van de vezels, de vitamines en de aanwezige polyfenolen die ze bevatten.
Veiligheid voorop
Stel dat al de gewassen die we eten een residu bevatten dat gelijk is aan de MRL (hoewel er in de realiteit in 98,2% van de stalen onder de MRL blijven), dan nog zijn er verschillende veiligheden ingebouwd:
- Er wordt standaard een veiligheidsfactor ‘100’ gehanteerd bovenop ‘No effect’ resultaten van alle chronische testen met proefdieren die levenslang of zelfs meerdere generaties aan die gehaltes blootgesteld waren. Als we dezelfde veiligheidsfactor zouden toepassen in het verkeer, zouden twee auto’s op de snelweg steeds een ruimte van 6 km tussen elkaar moeten laten!
- Voor de MRL definitief wordt vastgelegd, berekent men of de Acute Referentiedosis (ARfD) niet wordt overschreden. Die toxicologische eindterm geeft weer hoeveel actieve stof na éénmalige opname kan getolereerd worden.
Het resultaat wordt vergeleken met alle uitzonderingen die je kan tegenkomen: je bent de (bijna) grootste eter van de bevolking, die geconfronteerd wordt met het hoogste residu ooit, op een individuele vrucht met het hoogste residu van het mengstaal van vruchten… Die oefening wordt herhaald per bevolkingsgroep (bv. peuters, kinderen, zwangere vrouwen, ouderen, vegetariërs … ) die allemaal verschillende hoeveelheden en samenstellingen van voeding consumeren. - Bij het vastleggen van de MRL hanteert Europa het ‘zo laag als mogelijk’ principe. Bv.: als een MRL van 10 mg/kg fruit toxicologisch nog veilig zou zijn, maar door het moment van toepassing blijf je daar ver van af (dat is vaak zo bij behandelingen rond de bloei), dan wordt een veel lagere MRL vastgelegd (bv. 0,1 mg/kg).
Met andere woorden, de MRL is zeker geen toxicologische grens, maar de laagste waarde die resulteert uit het effectief bestrijden van de ziekte of plaag waarvan bewezen is dat ze veilig is voor de consument (incl. veiligheidsfactoren).
Welke kritiek kan je geven op de uitspraken van PAN?
Het betoog van PAN is zeker ongenuanceerd. In hun terminologie laten ze uitschijnen dat alle pesticiden kankerverwekkend zijn. Toegegeven, het is ook een moeilijk verhaal. Testen voor bv. kankerverwekkende
eigenschappen leiden tot een inschatting van ‘de kans’ tot het ontstaan van tumoren bij testdoseringen waaraan de consument nooit aan blootgesteld zal worden.
De meeste pesticiden die het label ‘mogelijk kankerverwekkend’ krijgen (waarbij PAN dan het woord ‘mogelijk’ schrapt), vallen in een categorie waar ook het eten van rood vlees of chips of het drinken van een glas rode wijn onder vallen. Laat het aan de oncologen en toxicologen die de overheid adviseren om het risico als ‘aanvaardbaar of niet’ te klasseren.
Testen, die gebruikt worden voor het bepalen van mogelijke kankerverwekkende eigenschappen van pesticiden, toonden aan dat meer dan 50% van de geteste aparte componenten uit koffie het label ‘mogelijk kankerverwekkend’ zouden krijgen, terwijl grote studies op mensen hebben aangetoond dat koffie niet kankerverwekkend is. De testen zijn dus (terecht) streng, maar overschatten het werkelijke risico.
Maar de nagel waar PAN vooral op klopt, is de aanwezigheid van een residu. PAN kijkt niet naar de MRL, wat het maximale gehalte van een pesticide is, maar veroordeelt elk residu. Als je terug de parallel trekt met het verkeer, zou een NGO als PAN nastreven om alle auto’s te verbieden, enkel al omdat de kans bestaat dat er verkeersdoden vallen die te wijten zouden zijn aan een auto.
Wat vertelt PAN niet?
Naast dat gebrek aan nuances, zoals hierboven beschreven, is het positieve nieuws zeker ook dat Europa en binnen Europa, België aan de kop staan betreffende zowel de vereisten van het op de markt brengen van een nieuw pesticide, als de controles die op het gebruik staan.
De officiële controles van het EFSA (die PAN dus gebruikte in hun rapport) toonden ook aan dat ca. 98% van de residu’s onder de MRL ligt. Naast die officiële staalnames (88.000/jaar) van de voedselagentschappen, voeren onze producentenorganisaties alleen al nog eens 4.500 extra analyses per jaar uit. Daarvan waren er het laatste jaar 570 op peer en bleken er maar 2 met een residu boven de MRL te zitten. Die bleken dan ook
nog een historische vervuiling van chloormequat te zijn die alleen in de tijd kan opgelost worden. Het is ook zo dat elke PO, onderzoeksinstelling of analyselabo verplicht is om elke MRL overschrijding aan het FAVV te melden.
Wat klopt wel in het verslag van PAN?
Het klopt dat de residu’s van pesticiden die ‘kandidaat zijn voor vervanging’ niet verminderen. Het middel uit die groep dat het meest in fruit teruggevonden wordt, is fludioxonil. Iedereen die thuis is in gewasbescherming weet dat we dat fungicide enerzijds gebruiken tegen vruchtrot in de meeste fruitsoorten waardoor het na de oogst terug te vinden is.
Anderzijds gebruiken we dat middel nog steeds te vaak omdat we binnen de extralegale eisen van de supermarkten willen blijvenom het aantal residu’s te beperken en onder 1/3 van de MRL te blijven. Dat kan met vele andere middelen niet. Je kan dus stellen dat onrechtstreeks de extralegale eisen van de supermarkten ons mede aan de kop van de PAN-rangschikking brengen.
Ik wil echter ook benadrukken dat het belangrijk is dat onderzoek, fytohandel, PO’s en telers blijven streven om elke niet strikt noodzakelijke toepassing van een gewasbeschermingsmiddel ook te durven weglaten. pcfruit engageert zich er zeker voor om de telers daarin te adviseren en te begeleiden. Er lopen meerdere onderzoeken op pcfruit waarbij we onderzoeken om GBM-gebruik te verminderen of volledig te vervangen waar dat mogelijk is.
Wat is het risico van dergelijke berichtgeving?
Het grootste gevaar van zo’n artikels is dat de consument ervan overtuigd geraakt dat fruit ongezond is omwille van de aanwezigheid of het gebruik van pesticiden. Nochtans is er consensus onder wetenschappers dat het net belangrijk is om meer groenten en fruit te eten omwille van de vezels, de vitamines en de aanwezige polyfenolen die ze bevatten.
Over die componenten verschijnt elke dag nieuw onderzoek dat ze positieve effecten hebben op ziekten zoals Alzheimer, bepaalde kankers, suikerziekte, hart- en vaatziekten… Er is al een aantal jaren een tendens van minder consumptie van vers fruit. Die tendens moet net omgekeerd worden.
Zonder het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zullen fruit en groenten bovendien duurder worden om te compenseren voor een verminderde opbrengst en voor aantastingen door ziekten en plagen. Mensen uit lagere inkomensklassen zullen dan opnieuw eerder kiezen voor goedkoper voedsel, dat meestal een teveel aan vetten en suikers en een tekort aan de gezonde componenten bevat. Het is een maatschappelijke keuze en wat mij betreft een morele plicht, om gezonde voeding toegankelijk te maken voor iedereen.
